Ескерткіштің түрі: Қала құрылысы және сәулет
Ескерткіштің мерзімі: ХІХ ғасырдың соңы
Орналасқан жері: Ақтөбе облысы, Ойыл ауданы, Ойыл өзенінің оң жағалауында, Қаракемер ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 4,8 км
Зерттелуі: Кеңес үкіметі кезінде Ресейдің Санк-Петербургтен ғалымдар келіп зерттеген. Жазушы Құрал Тоқмырзаұлының 2000 жылы жарық көрген «Ақ күмбез» кітабында баяндалған. «Отандастар-Полиграфия» ЖШС баспаханасынан 2001жылы шыққан «Ақтөбе» энциклопедиясына енген.
Қысқаша анықтама: Ойыл өзенінің оң жағалауындағы жазық алаңда, оның иірімінен солтүстік-батысқа қарай орналасқан. Қызыл күйдірілген кірпіштен салынған үш нысаннан тұрады, осыған байланысты жергілікті тұрғындар «Қызыл мектеп» деп атап кеткен. Негізгі екі нысан (оқу және тұрғын корпустары) бір-бірінен 30 м параллель орналасады және батыс-шығыс сызығы бойынша созылады. Екі ғимараттың орналасуы іс жүзінде бірдей: айырмашылық тек қосымша бөлме мен көлемінде. Екі ғимараттың да он алты терезе саңылаулары бар (олардың бірінде темір тор сақталған) – әр жағында төртеуден. Ғимараттарды салу кезінде есіктер мен терезе саңылауларының, ернеулердің дизайнында байқалатын қабырғалардың сәндік төселуіне мән берілді. Кейбір ішкі саңылаулардың аркалы аяқталуы бар. Екі ғимараттың ішінде төрт жылыту пеші сақталған.
Үшінші нысан (асхана) солтүстікке қарай 24,15 м қашықтықта орналасқан және ұзын осьі Батыс-Шығыс сызығына бағытталған. Оның ұзындығы – 27 м., ені – 6,5 м., қабырғалардың тек бір бөлігі ғана сақталған. Жергілікті тұрғындардың айтуынша, өткен ғасырдың 90-шы жылдарына дейін үш нысанның да қаңылтыр шатыры сақталған.
Аңыз-әңгіме: Күмісбайдың Меңдібайы салдырған қызыл мектепті Ойылдықтар «Қызыл үшкөл» деп атаған. Оның себебі – мектептің күйдірілген тастан, яғни қызыл қыштан салынғандығынан дейді білетіндер. Жергілікті халықтың Ойылдың сазы мен құмынан осыншалық берік құрылыс бұйымын жасай білгендігі кеңес кезінде талай ғалымдардың назарын аударған. Бірақ, құпиясын аша алмаған. Құрылысқа қажетті қызыл кірпіштер жергілікті жерде дайындалған. Құймаларды мектептен 100-250 метр жерде күйдірілген деседі. Бұл жер «Таскүйдірген» деп аталған. Отын ретінде тобылғы, қараған, жусан, саралжын, шағыр, тұзгін сияқты бұта шөптер пайдаланған.